Kruisweg

In onze kerk hangen twee kruiswegen op: één in OLV kapel, en één op de muren van beide zijbeuken. Deze laatste is een kopie van een bijzonder werk. 
ZichtOpZijbeukKruisweg
Zijbeuk met zicht op enkele statiën van de kruisweg
Maar misschien eerst nog iets over wat een kruisweg precies is... 

Kruiswegstatiën?

Een kruisweg bestaat uit 14 haltes of statiën, sleutelmomenten in het lijdensverhaal van Christus. Vroeger trok men biddend en mediterend langs elk van deze statiën, vaak op Goede Vrijdag, ter voorbereiding van Pasen. Je kon het vergelijken met een soort van pelgrimage, maar dan niet in Jeruzalem langs de Via Dolorosa, maar wel gewoon in de thuiskerk.
ViaDolorosaStatie8
Statie 8 op de Via Dolorosa, Jeruzalem
De idee voor zo'n gebeden kruisweg, zou vooral gepromoot geweest zijn door Sint-Franciscus, en bij uitbreiding, de Franciscanen. Zij hadden in Jeruzalem zelf - na de kruistochten - alle heilige plaatsen onder hun hoede gekregen van de toenmalige sultan. En de Franciscanen (en Kapucijnen) hebben veel aandacht voor de (lijdende) mens in Christus, naast zijn goddelijke karakter.  

 

Originele kruisweg door Hendrickx en Vinck

De originele kruisweg hangt in de OLV Kathedraal van Antwerpen en werd gemaakt door Louis Hendrickx (staties 1-4 en 12-14) en Frans Vinck (de andere) tussen 1864 en 1868. Hendrickx (°Peer, 1827) behoorde tot de betere schilders van België, die kort na 1850 bedrijvig waren. Met zijn godsdienstige taferelen was hij toonaangevend in België en Nederland. Ook Frans Vinck (°1827, Antwerpen) schilderde bijbelse taferelen, naast o.a. historische taferelen die vaak gesitueerd zijn in de Middeleeuwen of de Renaissance.
 
Deze kruisweg bleek heel populair te zijn en er werden dan ook veel replica's van gemaakt, zowel voor binnen- als buitenland, en dus ook voor de Paters Kapucijnen en hun "nieuwe" Aalsterse kerk. 
 

"Meesterlijke" kopie

De kopie die in onze kerk hangt werd gemaakt in de werkhuizen van Karel Beyaert in Brugge (Mariastraat). Het is onduidelijk wie het geschilderd heeft. K. Beyaert besteedde zijn opdrachten uit aan vaklieden en ateliers waarmee het huis samenwerkte. Van de kruisweg in Antwerpen, leverde dit huis 6 verschillende soorten kopieën, naargelang de noden en het bedrag dat men er aan wou besteden: 
 
  • zeer kunstige uitvoering
  • kunstige uitvoering
  • decoratieve uitvoering
  • voor een in de hoogte uitgewerkte uitvoering
  • vereenvoudigde versie
  • tot 4 à 5 figuren gereduceerde versie
Onze kruisweg werd in de loop van 1911 in de kerk geplaatst. Volgens de aantekeningen die de pastoor toen maakte, is het een "meesterlijke" kopie.  
 

Appreciate van het Antwerpse kunstwerk 

De kruisweg van Hendrickx en Vinck is een voorbeeld van hoe er in het midden van de 19de eeuw teruggegrepen werd naar de traditie van de Vlaamse Primitieven en de fijnschilderkunst van de vijftiende en zestiende eeuw. Wie goed naar de achtergrond en kledij kijkt, merkt dat het lijdensverhaal zich lijkt af te spelen in een laat-middeleeuwse, Vlaamse stad. Historisch gezien is dit niet echt correct te noemen, maar er is mogelijks ook een meer symbolische reden: het lijden van, én de verlossing door Christus is voor allen, voor alle volkeren, over alle eeuwen heen.  
 
Alfons Dekkers schreef in de kunstgids - een maandschrift voor kunst, letteren en oudheden - dat werk het werk door en door Vlaams is, van opvatting maar ook van kleurenpalet. De kleur is warm, rijk, vol pit en leven, helder en schitterend. Dezelfde auteur vindt de samenstelling is voortreffelijk en dat sommige figuren bijzonder karaktervol en levendig zijn getekend. Nog volgens deze persoon is de dramatische kracht die in de taferelen wordt verkregen door sobere gebaren overweldigend en heerst een diep godsdienstig gevoel in het werk, zodat de toeschouwer wordt ontroerd door dit goddelijke lijdensverhaal. 
KruiswegStatie8
Detail van statie 8, kruisweg in Sint-Antoniuskerk
Zin om zelf eens te kijken en dit werk te appreciëren? Misschien ben je er al heel vaak voorbije gewandeld, zonder veel aandacht aan te geven. Het is waar, de lichtinval is niet altijd gunstig, en de tijd heeft een waas over de schilderijen getrokken. Maar er valt wél veel te ontdekken op elke statie.  
 
Bijvoorbeeld, op statie 13 zouden de figuren uiterst links en rechts de gebroeders van Eyck voorstellen. Jan van Eyck met de olie (rechts) en zijn broer Hubert met de doornenkroon links. De goudkleurige cape die deze laatste draagt, samen met de doornenkroon in zijn hand, zou een verwijzing zijn naar een distelvink (of soms putter genoemd), een soort vink dat op schilderijen met Maria en de kleine Jezus soms is te zien als symbool voor de voorkennis die ze hadden van het lijden en de dood van Jezus. Een distelvink eet zaden uit planten die heel moeilijk toegankelijk zijn (met stekers op zoals distels), vandaar de link tussen dit vogeltje en de doornenkroon.
KruiswegStatie13
Statie 13 in de Antwerpse kathedraal
Dit vergt natuurlijk expertenkennis. Maar er zijn ook dingen bij die in ons geheugen zitten: zo zie je bijvoorbeeld hoe Pontius Pilatus zijn handen wast in onschuld bij de veroordeling van Jezus in de eerste halte. Maar laat u vooral treffen door de blikken die worden uitgewisseld tussen de personages op de schilderijen ... en met ons?  
KruiswegStatie
 

Restauratie kruiswegKruiswegStatie8

In 2021 is de 110-jaar oude kruisweg vervuild. Stapsgewijs werden alle statiën door het atelier Tempera in de Nieuwbeekstraat gerestaureerd. De grote impact van de restauratie is te zien op de foto’s van de zevende statie, genomen in het restauratie-atelier. 

Sint Antonius KruiswegStatie7

Sint Antonius ReinigingKruiswegTempera3

Dank aan de mensen die hebben geholpen met een edelmoedige bijdrage.

Voor diegenen die zich afvragen of er nog een tweede eeuw toekomst zit in de kruisweg … Wel, mocht onze kerk eens niet meer van dienst zijn, dan wordt het als kunstpatrimonium in het Franciscaans museum De Mindere in Sint-Truiden opgehangen.